Treklipjes: wereldwijd archeologisch crowdsourcing project

[Dutch press release. Contact me for the press release in PDF]

Wagenings contemporain archeoloog breekt lans voor burgerwetenschap

Wageningen, 8-12-2020 – Contemporain archeoloog Jobbe Wijnen lanceert een wereldwijde archeologische typologie van treklipjes. Treklipjes zijn de clipjes op blikjes bier en frisdrank, waarmee je ze openmaakt. De typologie is tot stand gekomen met behulp van zogeheten citizen science (burgerwetenschap) en volledig gecrowdsourced via sociale media. Op een grote poster is het meest complete overzicht van treklipjes ter wereld te zien, met specimen gevonden in de bossen van Canada, de straten van Nigeria, de steppen van Mongolië tot de Killing Fields van Cambodja. Meer dan 70 mensen hebben aan het project bijgedragen, ruim 3300 treklipjes zijn uit 32 verschillende landen toegestuurd en bijna 100 verschillende typen zijn onderscheiden. Wijnen had tevoren niet verwacht zoveel resultaat te boeken voor een object dat pas in 1962 is uitgevonden.

Verdrag van Faro

Met zijn project maakt Wijnen archeologie toegankelijk voor niet-archeologen. Hierover is momenteel een landelijk discussie gaande, voortkomende uit de verkenningen rond het verdrag van Faro (voluit ‘The Convention on the Value of Cultural Heritage for Society‘, 2005), waarvan de minister OCenW op dit moment de doorvoering verkent. Dit verdrag stelt dat een overheid burgers de toegang tot hun erfgoed niet mag ontzeggen. In de archeologie is dat de laatste 30 jaar wel gebeurd. Wijnens’ idee is dat wanneer archeologie weer van de burger moet worden, het speelveld moet worden verruimd. Wijnen: “Treklipjes zijn een product van de laat-moderne tijd, dat in eerste instantie zo’n absurd onderwerp voor archeologisch onderzoek lijkt, dat het buiten alle wetgeving valt. Let wel, alleen daarom kon iedereen in 2018 dus onbelemmerd door wetgeving aan de slag.”

Sociale media

Via sociale media als Facebook en Instagram heeft Wijnen mensen opgeroepen hem hun treklipjes (pull tabs of ring pulls) toe te sturen. Wanneer zij treklipjes toesturen, krijgen ze een stip op de wereldkaart met hun naam erbij en de data wordt verzameld. Een belangrijk punt is dat mensen de treklipjes fysiek opsturen per post. Zo hebben zij een archeologische ervaring, maar er is ook een wetenschappelijk noodzaak: de verschillen tussen typen zijn zo klein dat die van foto’s niet zijn waar te nemen. De poster is een hulpmiddel voor mensen om zelf de verschillen te herkennen. Hoewel de database nog in opbouw is, lijken interessante patronen al zichtbaar te worden. Een hypothese is dat je kan zien op welke landen de Chinese markt zich richt. Het project roep ook nieuwe vragen op; waarom zijn er zoveel typen en komen er nog jaarlijks nieuwe bij? Waarom schakelen sommige landen wel en andere landen niet naar moderne clipjes die op de blikjes blijven zitten? De data geeft aanleiding scherpe vragen te stellen bij onze wegwerpcultuur en de claims die gemaakt worden over de recycling van aluminium blikverpakkingen.

De Pull Tab Archaeology World Typology, Woodstock Edition 2.0 is een uitgave in eigen beheer van het International Centre for Pull Tab Archaeology te Wageningen. Meer over het onderzoek en de poster is te vinden op www.pulltabarchaelogy.com .

De poster is te bestellen in onze Etsy shop.